Zapomniana gwiazda: Dorothy Dandridge

Dziś opowiem Wam o przyjaciółce Marilyn Monroe i Avy Gardner – przedwcześnie zmarłej Dorothy Dandridge, piosenkarce i aktorce. Wyłowiłam tę postać dzięki Pinterestowi, a szukając o niej informacji trafiłam na zdjęcie Halle Berry w ekranizacji biografii aktorki, napisanej przez agenta Dandridge, Earla Millsa. („Wschodzącą gwiazdę” z 1999 obejrzałam z czystej ciekawości, więc nie rekomenduję tego filmu ani go nie odradzam, ale mogę powiedzieć, że moim zdaniem trzyma niezły poziom jak na produkcję realizowaną od razu na potrzeby telewizji.)

Dorothy z reżyserem Otto Premingerem

Earl Mills, który przez lata współpracy stopniowo, beznadziejnie i dyskretnie zakochał się w gwieździe, nie był jedynym białym mężczyzną w jej życiu. Aktorka przez lata związana była z Otto Premingerem, wywodzącym się z Austro-Węgier reżyserem żydowskiego pochodzenia, którego film „Czarna Carmen” (1954, oparty na wątkach „Carmen” Bizeta musical z czarną obsadą) sprawił, że stała się sławna. Preminger doradzał Dorothy w sprawach zawodowych, dbał o jej zabezpieczenie finansowe, ale był żonaty, i u jego boku skazana była na rolę kochanki, nawet wtedy, gdy ich potencjalne małżeństwo stało się prawnie możliwe (dopiero w 1967 roku, dwa lata po śmierci aktorki, małżeństwa mieszane rasowo stały się legalne we wszystkich stanach USA).

Harry Belafonte i Dorothy Dandridge w filmie „Czarna Carmen”, 1954

Nominacja do Oscara za rolę w „Czarnej Carmen” okazała się dla kariery Dandridge pocałunkiem śmierci. Dorothy zaczęła traktować swój status czarnej gwiazdy ekranu bardziej odpowiedzialnie (między innymi za poradą Premingera), i odrzucała wiele ról ze względu na to, że przedstawiały czarne kobiety jako obiekty seksualne, „zabawne” służące, lub niewolnice. Gdy takie role przyjmowała ze względu na brak wyboru i status produkcji, wśród czarnej społeczności pojawiało się wiele głosów krytyki pod jej adresem. Przerwy między rolami spędzała śpiewając – chwalono jej wspaniały głos i umiejętność przykuwania uwagi publiczności:

Powodem tej niepewnej, ale i tak zupełnie wyjątkowej jak na tamte czasy pozycji Dandridge w Hollywood (była pierwszą ciemnoskórą aktorką obsadzoną w głównej roli kobiecej w filmie, gdzie główną rolę męską grał biały aktor), był jej typ urody, wyjątkowo łatwy do zaakceptowania przez białą publiczność i decydentów. Dorothy prawie na pewno była Mulatką, miała dość jasną skórę i kaukaskie rysy. Choć do dziś powołuje to kontrowersje wśród jej fanów, Dandridge jest jedną z nielicznych ciemnoskórych ikon elegancji i glamour lat 50. i 60., inspiracją dla kobiet kochających tamtą epokę i współczesnych gwiazd – Rihanny, Beyonce, Halle Berry, czy Janet Jackson.

Dorothy Dandridge w domu, 1954 rok (zdjęcie - Allan Grant dla The LIFE Picture Collection, Getty Images)

Dorothy Dandridge w domu, 1964 

Jej życie było tragiczne nie tylko z racji tego, że było czekaniem na lepsze czasy – na czas, kiedy czarne kobiety będą mogły być żonami białych mężczyzn; na koniec segregacji rasowej; na moment, kiedy publiczność będzie gotowa na kolorową aktorkę pierwszoplanową. Dandridge, która sama wychowywała się w rozbitej rodzinie, bardzo kochała swoją chorą na dziecięce porażenie mózgowe córkę z pierwszego małżeństwa z czarnym tancerzem Haroldem Nicholasem, Harolyn – niestety, jej stan oznaczał w tamtych czasach brak szans na nawiązanie z nią kontaktu. Ku swej rozpaczy, aktorka w pewnym momencie utraciła prawa rodzicielskie, bo nie było ją stać na finansowanie prywatnej opieki nad córką. 

Choć i na scenie, i w kinie Dandridge kreowała ultraseksowny wizerunek, sama nie odczuwała żadnej przyjemności z seksu, co wynikało z traumy z czasów młodości (nietypowo spowodowanej przez ciotkę, przekonaną, że jej siostrzenica źle się prowadzi).

Przez film przewijają się też znaczące wzmianki o Avie Gardner i Marylin Monroe, z którymi na początku Dandridge pojawia się w jednej scenie. Są niczym duchy niespełnionych i tragicznych możliwości, i – co jako jedyne stało się udziałem Dandridge – uzależnienia. Jej drugim mężem był Jack Denison, Kanadyjczyk greckiego pochodzenia, kobieciarz, oszust i damski bokser. Małżeństwo z Denisonem wpędziło aktorkę w uzależnienie od leków i alkoholu, odbiło się na jej zdrowiu i karierze. Para rozwiodła się po trzech latach.

ślub z Jackiem Denisonem, 1959

Jej przyjaźni z Marilyn Monroe i Avą Gardner nie wymyślono na potrzeby promocji. Z Avą często bawiły się na tych samych przyjęciach; z Marilyn była naprawdę blisko aż do jej śmierci, choć media milczały na ten temat, i zachowała się tylko jedna ich wspólna fotografia.

Dorothy Dandridge odwiedza Avę Gardner na planie „Jedź, kowboju”, 1953

Dorothy Dandridge, Otto Preminger, Marilyn Monroe

Film oferuje też inne spojrzenie na rasizm w tamtych czasach. Występując po raz pierwszy na południu Stanów Dorothy musi siusiać do papierowego kubka; kiedy już jest gwiazdą i przyjeżdża na występy do luksusowego hotelu w Vegas, którego jest pierwszym niebiałym gościem, słyszy, że musi jeść u siebie w pokoju, i że nie wolno jej korzystać z części wspólnych hotelu (kasyna, klubu – poza występami – oraz restauracji). Kiedy buntuje się i zanurza czubki palców u nóg w hotelowym basenie, z basenu „trzeba” spuścić wodę i go oczyścić, co w filmie robi... grupa czarnych pracowników.

Dorothy Dandridge zmarła w 1965 roku, w wieku zaledwie 42 lat, w niewyjaśnionych okolicznościach – być może wskutek przedawkowania antydepresantów, a być może z powodu zatoru tłuszczowego, powstałego przy urazie stopy. Zmarła zaledwie miesiąc po podpisaniu przez prezydenta Lyndona B. Johnsona dekretu gwarantującego mniejszościom rasowym w Stanach prawo głosu; nie doczekała przełomowej w kwestii małżeństw mieszanych decyzji w sprawie Loving kontra Virginia (1967), ani pierwszego Oscara dla czarnoskórej aktorki pierwszoplanowej (2002), który otrzymała grająca jej rolę w filmie z 1999 roku Halle Berry.

Dorothy Dandridge w Oksfordzie, podczas święta studenckiego (May Morning) w 1956 (fot. Carl Mydans)

***

Jeśli chcecie przeczytać o kimś konkretnym (może jakimś mężczyźnie?), czekam na sugestie w komentarzach. Pozdrawiam, do poniedziałku!